Deel 2 van ons tweeluik – Leestijd: 8 minuten
In het vorige artikel legden we de vinger op de overeenkomsten die deze grootverdieners met elkaar delen en hoe zij hun enorme omzetten realiseren. In deze bijdrage proberen we een beeld te schetsen van de toekomst; gaat hun onstuitbare groei ongestoord verder of gaan overheden en consumenten zich realiseren dat er toch wel een gevaar schuilt in de dominantie van deze tech- reuzen?
De politiek
In 2018 kondigde het Ministerie van Justitie in de VS (US Department of Justice) aan dat zij een vooronderzoek overwegen naar Amazon, Apple, Facebook en Google met betrekking tot hun dominante marktposities en mogelijk misbruik dat zij ermee hebben gemaakt. Nog dezelfde dag van deze aankondiging gingen de aandelen koersen van deze bedrijven naar beneden; een duidelijk signaal van Wall Street (de aandeelhouders) dat de Amerikaanse Overheid dit onderzoek serieus neemt.
Ook het Amerikaanse Congres was al eerder van plan de activiteiten van deze bedrijven onder een vergrootglas te leggen; kennelijk wordt men in de VS steeds nerveuzer over de positie en macht die deze bedrijven inmiddels hebben. Politici, zowel democraten als republikeinen, vinden dat de invloed van sociale media en zoekmachines het gedrag van kiezers beïnvloeden waarmee de verkiezingen door niet beheersbare externe partijen kunnen worden gedomineerd (lees; ondemocratisch verlopen).
Competitievervalsing?
Los van de politieke factoren zijn er ook beschuldigingen aan het adres van Amazon dat misbruik zou maken van de gigantische berg data waarover zij beschikt waardoor andere partijen kansloos zijn in het bereiken van consumenten. Van Google weten we dat zij zoekresultaten manipuleert ten faveure van haar eigen belangen (in Europa heeft Google daar al de nodige boetes voor opgelegd gekregen ter waarde van honderden miljoenen Euro’s) en Apple ligt onder vuur voor de extreem hoge marges (>30%) die zij eist van alle apps die worden verkocht via hun appstore. Oh ja, en Facebook (samen met Google) domineert de advertentiemarkt waardoor ook zij een monopolie bezitten en andere spelers geen kans maken.
Is hier inderdaad sprake van vals spelen?
Sommigen politici en analisten in de VS trekken een vergelijking met het spelen van een sportwedstrijd waarbij zowel het team als de scheidsrechter door een en dezelfde partij worden geleverd. Wanneer deze vergelijking op zou gaan dan zouden er dus spelregels (en sancties) moet zijn zodat alle partijen zich sportief en netjes gedragen.
Helaas is de praktijk weerbarstig en zal het bijzonder lastig worden om het spelletje eerlijker te laten verlopen. Onderstaand een paar argumenten:
- Sommigen van deze tech-reuzen bieden hun diensten vooral gratis aan waardoor het moeilijk is hard te maken dat consumenten schade ondervinden; er worden geen prijsverhogingen doorgevoerd vanwege een monopolie positie. Bovendien herinvesteren zij veel geld in R&D (onderzoek en nieuwe ontwikkelingen). Je kunt natuurlijk aantonen dat bijv. Google zichzelf bevoordeeld door zoekopdrachten te allen tijde uit te laten komen bij hun eigen diensten, maar ook hiervoor geldt dat de consument hierdoor niet direct wordt benadeeld
- Geen van deze tech-reuzen heeft een ‘natuurlijk’ monopolie, m.a.w. zij acteren in een vrije markt. Er is altijd de mogelijkheid dat een concurrent opduikt die zich een positie verwerft omdat zij met een beter product of dienst de consument weet te verleiden
- De grote hoeveelheid consumenten die de diensten gebruikt, maken uiteindelijk weer gebruik van betere diensten die worden ontwikkeld door deze tech-reuzen, vaak op basis van data die wordt verzameld over gedrag van dezelfde consumenten. Deze vicieuze cirkel wordt verder versneld door de impact van kunstmatige intelligentie.
Ondanks bovenstaande argumenten gaan er in de VS stemmen op om deze tech-reuzen op te splitsen in kleinere bedrijfsonderdelen zodat nieuwe spelers makkelijker toegang krijgen tot een (deel)markt.
Een voorbeeld van een opsplitsing; Microsoft
In de jaren negentig van de vorige eeuw had Microsoft een (bijna) monopolie op iedere desktop en laptop PC door de installatie van Windows en Microsoft combineerde dat handig met de verplichte levering van hun Windows Explorer webbrowser. Hierdoor werd het voor de concurrerende webbrowser Netscape onmogelijk te concurreren en startte een rechtszaak die zich voortsleepte tot 2001. Het resultaat:
Microsoft bond in maar door de jarenlange rechtszaak was Netscape kapot gemaakt.
Een recenter voorbeeld betreft Google dat in Europa een boete kreeg opgelegd van 2.4 miljard (!!!) Euro omdat ze jarenlang de concurrenten buiten spel zette door zoekopdrachten van consumenten steevast terecht te laten komen bij hun eigen online shopping services.
Bovenstaande voorbeelden tonen aan dat opsplitsing of torenhoge boetes geen aanleiding zijn geweest voor de toetreding van nieuwe concurrenten. Sterker nog, de posities van beide bedrijven zijn sindsdien alleen maar dominanter geworden.
Hoe nu verder?
De Tech-reuzen beschikken over veel geld en gebruiken dat niet alleen voor productontwikkeling en de introductie van nieuwe diensten. Ze kopen aan de lopende band technologiebedrijven op die een interessante aanvulling zijn voor hun reeds bestaande platformen. Daarnaast hebben ze honderden lobbyisten in dienst die politici beïnvloeden en topadvocaten doen de rechtszaken die aan de lopende band worden gevoerd.
Kortom, op korte termijn zal er weinig veranderen zolang wij, u en ik, vrolijk gebruik blijven maken van alle diensten die deze tech-reuzen aanbieden.
En hoe gaan we met deze Amerikaanse tech-reuzen om in Europa?
Vooralsnog lijkt het erop dat Europa (Brussel) de enige partij is die af en toe tegenstand biedt en torenhoge boetes oplegt wanneer Google, Facebook, Microsoft of Apple zich niet houden aan de regels. Regels die in Europa wat strikter zijn geformuleerd en bovendien worden gehandhaafd.
En ook Amazon heeft in Europa te maken met strengere regelgeving omtrent rechten van werknemers dan in de VS. In hun distributiecentra wordt nogal eens een loopje genomen met regelgeving omtrent werktijden en minimumloon en zijn veel werknemers niet in loondienst maar actief als freelancers.
Financiële dienstverlening; The next big thing?
Voor de tech-reuzen lijkt financiële dienstverlening een volgende stap op weg naar verdere marktdominantie. Vooral Facebook heeft ver gevorderde plannen met een crypto munt genaamd Libra, Amazon biedt haar klanten een eigen bankrekening aan en met Apple Pay kun je sinds een paar maanden ook in Nederland betalen.
Hoe dit zich de komende jaren verder ontwikkelt is nu nog lastig te zeggen maar 1 ding is zeker: zowel technisch, organisatorisch als financieel zijn deze tech-reuzen in staat om iedere markt hun wil op te leggen.
De politiek en de centrale banken moeten zich realiseren dat ze te maken hebben met grote spelers en dat consumenten kwetsbaar zijn wanneer slechts een paar spelers bepalen wat de mogelijkheden zijn en de speelruimte is. Bovendien is het tempo waarin deze tech-reuzen vooruitgang boeken hoog en lopen overheden nog vaak achter de feiten aan.
Misschien wordt het tijd dat de politiek hier een duidelijk standpunt over inneemt; heeft u al een partij gespot die herop inspeelt?
English 
Dutch